Kto wymyślił różaniec?

Różaniec jest modlitwą Kościoła katolickiego, która pierwotnie była znana pod nazwą Psałterza Najświętszej Maryi Panny. Jednak termin ten oznacza też połączone ze sobą drucikami lub łańcuszkiem paciorki wykonane z drewna, tworzywa sztucznego lub cennego kruszcu, które wykorzystuje się do odmawiania różańca. Kto wymyślił różaniec i jaka jest jego historia?

Symbolika różańca

Symbolika różańca opiera się przede wszystkim na objawieniach maryjnych, które zostały potwierdzone przez Kościół katolicki. Początki nazwy różaniec przez wiele lat były przedmiotem rozważań wielu badaczy. Wiele wskazuje jednak na to, że nazwa różaniec pochodzi ona od łacińskiego słowa rosa, czyli róża, którą w średniowieczu uznawano za symbol Matki Bożej. W wielu utworach poetyckich pochodzących z tego okresu można znaleźć kierowane do Maryi wezwanie: „Witaj, Różo”. Na przełomie XIII i XIV wieku pojawiło się określenie rosarium, czyli ogród różany, którego w kolejnym stuleciu zaczęto używać w kontekście religijnym.

Obecnie różaniec tłumaczy się jako różany wieniec lub wieniec z róż. W średniowieczu odmawianie różańca było porównywane z ofiarowywaniem Matce Bożej wieńców z róż, które miały symbolizować „Zdrowaś”. Miały być one przeplatane białymi liliami, które z kolei miały oznaczać „Ojcze nasz”. Białe róże to „Zdrowaś” odmawiane w tajemnicach radosnych, czerwone – tajemnicach bolesnych, zaś żółte – tajemnicach chwalebnych. Inaczej symbolikę różańca postrzegał dominikanin Jakub Sprenger, który w XV wieku określił wszystkie „Zdrowaś” jako białe róże, natomiast „Ojcze nasz” jako czerwone róże Krwi Chrystusowej.

Jak powstał różaniec? Historia różańca

Zwyczaj odmawiania różańca jest znany od średniowiecza. Modlitwa różańcowa jest przez Kościół obdarzona szczególnym błogosławieństwem i znaczeniem duchowym. Jej historia ma swój początek w klasztorach, gdzie odmawiano 150 psalmów Dawidowych. Jednak zarówno mnichom, jak i nawiedzającej klasztory ludności, trudno było nauczyć się treści każdego z nich. Około 850 roku irlandzki mnich zaproponował więc, by zamiast nich odmawiano 150 razy modlitwę Ojcze nasz.

Do odliczania powtórzeń modlitwy różańcowej, niektórzy używali 150 kamyków, inni sznurków, a jeszcze inni – węzłów. Z biegiem lat udoskonalano sposób liczenia pacierzy, przygotowując sznury modlitewne z odpowiednią liczbą węzłów, pętelek, kawałków drewna lub kamyków, które przypominały dzisiejsze różańce.

W XIII wieku mnisi cysterscy opracowali nową formę modlitwy. Porównali ją do bukietu róż ofiarowanych Maryi, dlatego nazwali ją różańcem. Modlitwę rozpowszechnił św. Dominik, który w 1214 roku ogłosił, że nabożeństwo różańcowe jest pomocne w walce z herezjami. Także w XIII wieku ukształtowały się tajemnice różańcowe w postaci, jaka znana jest obecnie.

W połowie XIV wieku za sprawą zakonu kartuzów znaną aktualnie formę przybrało Zdrowaś Maryjo. W tym samym stuleciu cystersi wprowadzili do modlitwy dodatkowe fragmenty, by obejmowała ona również całe życie Chrystusa. Z kolei Enrico Kalkar, kartuz z Kolonii, uzupełnił różaniec o Ojcze nasz, wypowiadane przed każdą dziesiątką modlitwy Zdrowaś Maryjo. Ten sposób odmawiania różańca wkrótce stał się powszechny w całej Europie.

Jak Jan Paweł II zmienił różaniec?

Na przestrzeni lat modlitwa jeszcze wielokrotnie zmieniała swą formę. Dominik Helion, zwany też Dominikiem z Prus lub Dominikiem z Trewiru, do różańca dodał 50 formuł, które odnoszą się do życia Jezusa Chrystusa. Były one odmawiane po każdym Zdrowaś Mario. Wezwania Dominika z Prus były podzielone na grupy po 10 każda, które poprzedzała modlitwa Ojcze nasz. W drugiej połowie XV wieku dominikanin Alan de la Roche stworzył pierwszą konfraternię różańcową, która szybko się rozpowszechniła. Alan de la Roche ograniczył modlitwę różańcową do 15 tajemnic, które podzielono na radosne, bolesne i chwalebne.

Dominikanie byli jednymi z największych głosicieli różańca na świecie. Za ich sprawą powstały liczne bractwa różańcowe, w tym Konfraternia Różańca, Konfraternia Różańca Nieustającego oraz Konfraternia Żywego Różańca. Również za sprawą dominikanina, Alberta de Castella, w 1521 roku różaniec zyskał swą ostateczną formę. Pierwszym papieżem różańcowym był św. Pius V, a zatwierdzony przez niego w XVI wieku różaniec nie zmienił się aż do początku XXI wieku. W 2002 roku Jan Paweł II zaproponował jego rozszerzenie poprzez wprowadzenie tajemnic światła, streszczających publiczne życie Jezusa. Inicjatywa zyskała uznanie w całym Kościele katolickim i jest powszechnie praktykowana.

Jak odmawiać różaniec?

Obecnie różaniec składa się z czterech części – radosnej, światła, bolesnej i chwalebnej – a każda z nich zawiera pięć tajemnic. Wszystkie 20 tajemnic różańca opisuje zdarzenia z życia Jezusa i Maryi – często określa się je więc jako streszczenie Ewangelii. Różaniec można odmawiać w całości, jednak warto wiedzieć, że każda z jego części jest przypisana do innych dni tygodnia:

• radosne tajemnice różańca – poniedziałek i sobota,
• świetliste tajemnice różańca – czwartek,
• bolesne tajemnice różańca – wtorek i piątek,
• chwalebne tajemnice różańca – środa i niedziela.

Różaniec rozpoczyna się od przeżegnania znakiem krzyża oraz odmówienia modlitw Wierzę i trzy razy Zdrowaś Maryjo. Rozpoczynając rozważanie konkretnej tajemnicy należy:

• podać jej nazwę,
• odmówić Ojcze nasz,
• powtórzyć 10 razy Zdrowaś,
• wypowiedzieć Chwała Ojcu na cześć Trójcy Świętej.

Następnie najczęściej dodaje się: „O mój Jezu, przebacz nam nasze grzechy, zachowaj nas od ognia piekielnego, zaprowadź wszystkie dusze do nieba i dopomóż szczególnie tym, którzy najbardziej potrzebują Twojego Miłosierdzia”. Odmawiając różaniec w całości, po zakończeniu jednej części można przejść do kolejnej, pomijając modlitwy wstępne. Natomiast koniec całego różańca odmawia się antyfonę „Witaj Królowo” lub „Litanię Loretańską” do Najświętszej Maryi Panny.